Strzyżyk śpiewny

Strzyżyk śpiewny
	Troglodytes aedon
	Vieillot, 1809
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	strzyżyki
Rodzaj	Troglodytes
Gatunek	strzyżyk śpiewny
Podgatunki
	T. a. parkmanii Audubon, 1839; T. a. aedon Vieillot, 1809; T. a. cahooni Brewster, 1888; T. a. brunneicollis P.L. Sclater, 1858; T. a. nitidus Nelson, 1903; T. a. intermedius Cabanis, 1861; T. a. peninsularis Nelson, 1901; T. a. beani Ridgway, 1885; T. a. inquietus S. F. Baird, 1864; T. a. carychrous Wetmore, 1957; T. a. pallidipes A.R. Phillips, 1986; T. a. guadeloupensis (Cory, 1886); T. a. rufescens (Lawrence, 1877); T. a. martinicensis (P.L. Sclater, 1866); T. a. mesoleucus (P.L. Sclater, 1876); T. a. musicus (Lawrence, 1878); T. a. grenadensis (Lawrence, 1878); T. a. tobagensis Lawrence, 1888; T. a. atopus Oberholser, 1904; T. a. effutitus Wetmore, 1958; T. a. striatulus (Lafresnaye, 1845); T. a. columbae Stone, 1899; T. a. clarus Berlepsch & Hartert, 1902; T. a. albicans Berlepsch & Taczanowski, 1884; T. a. musculus J.F. Naumann, 1823; T. a. bonariae Hellmayr, 1919; T. a. puna Berlepsch & Stolzmann, 1896; T. a. audax Tschudi, 1844; T. a. carabayae Chapman & Griscom, 1924; T. a. tecellatus d’Orbigny & Lafresnaye, 1837; T. a. rex Berlepsch & Leverkühn, 1890; T. a. atacamensis Hellmayr, 1924; T. a. chilensis Lesson, 1830;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Strzyżyk śpiewny (Troglodytes aedon) – gatunek małego ptaka z rodziny strzyżyków (Troglodytidae), zamieszkujący Amerykę Północną i Południową. Nie jest zagrożony.

Systematyka

Wyróżniono ponad trzydzieści podgatunków T. aedon^[3]^[4]^[5]:

Troglodytes aedon parkmanii – południowa-zachodnia i południowo-środkowa Kanada i zachodnie i środkowe USA do północnego Meksyku.
strzyżyk śpiewny (Troglodytes aedon aedon) – południowo-wschodnia Kanada i wschodnie USA.
Troglodytes aedon cahooni – południowo-wschodnia Arizona (południowo-zachodnie USA) do środkowego Meksyku.
strzyżyk brunatny (Troglodytes aedon brunneicollis) – środkowy i południowy Meksyk.
Troglodytes aedon nitidus – Mount Zempoaltepec (południowy Meksyk); bywa wliczany do podgatunku brunneicollis.
Troglodytes aedon intermedius – południowy Meksyk do środkowej Kostaryki.
Troglodytes aedon peninsularis – Jukatan (południowo-wschodni Meksyk).
strzyżyk rdzaworzytny (Troglodytes aedon beani) – wyspa Cozumel (południowo-wschodni Meksyk); bywa uznawany za odrębny gatunek^[6].
Troglodytes aedon inquietus – południowo-zachodnia Kostaryka do wschodniej Panamy.
Troglodytes aedon carychrous – wyspa Coiba.
Troglodytes aedon pallidipes – Wyspy Perłowe (południowo-wschodnia część Panamy).
Troglodytes aedon guadeloupensis – Gwadelupa (północna część Małych Antyli).
Troglodytes aedon rufescens – Dominika (środkowa część Małych Antyli).
strzyżyk antylski (Troglodytes aedon martinicensis) – takson wymarły, Martynika (środkowa część Małych Antyli).
Troglodytes aedon mesoleucus – St. Lucia (środkowa część Małych Antyli).
Troglodytes aedon musicus – St. Vincent (południowa część Małych Antyli).
Troglodytes aedon grenadensis – Grenada (południowa część Małych Antyli).
Troglodytes aedon tobagensis – Tobago.
Troglodytes aedon atopus – północna Kolumbia.
Troglodytes aedon effutitus – półwysep Guajira (północna Kolumbia) i północno-zachodnia Wenezuela.
Troglodytes aedon striatulus – zachodnia i środkowa Kolumbia, północno-zachodnia Wenezuela.
Troglodytes aedon columbae – wschodnia Kolumbia i zachodnia Wenezuela.
Troglodytes aedon clarus – Wenezuela (z wyjątkiem zachodniej części), wschodnia Kolumbia, Gujana, Surinam do północno-wschodniego Peru oraz północna i zachodnia Brazylia.
Troglodytes aedon albicans – południowo-zachodnia Kolumbia i zachodni Ekwador.
strzyżyk południowy (Troglodytes aedon musculus) – środkowa i wschodnia Brazylia do północno-wschodniej Argentyny i wschodniego Paragwaju.
Troglodytes aedon bonariae – skrajnie południowo-wschodnia Brazylia, Urugwaj i północno-wschodnia Argentyna.
Troglodytes aedon puna – Peru i północno-zachodnia Boliwia.
Troglodytes aedon audax – zachodnie Peru.
Troglodytes aedon carabayae – środkowe i południowe Peru.
Troglodytes aedon tecellatus – południowo-zachodnie Peru i północne Chile.
Troglodytes aedon rex – środkowa Boliwia do północnej Argentyny i zachodniego Paragwaju.
Troglodytes aedon atacamensis – północne i środkowe Chile.
Troglodytes aedon chilensis – południowe Chile i południowa Argentyna.

Dawniej za podgatunek strzyżyka śpiewnego uznawano także strzyżyka falklandzkiego (Troglodytes cobbi), klasyfikowanego obecnie jako odrębny gatunek^[3].

Głos podgatunku T. a. aedon, Rondeau Provincial Park (Ontario, Kanada)

Morfologia i tryb życia

Długość ciała 12–14 cm. Wierzch ciała szarobrązowy, z ciemnymi prążkami na skrzydłach i ogonie. Spód ciała szarawobiały, jasne gardło, delikatne prążki na bokach. Podryguje wysoko zadartym ogonem. Obie płci są podobne. Agresywny i ruchliwy. Samiec buduje najczęściej kilka gniazd, z których samica wybiera jedno, wyściela je i składa jaja.

Zasięg, środowisko

Pospolity w zaroślach, luźnych zadrzewieniach oraz w ogrodach południowej i środkowej części Ameryki Północnej i całej Ameryki Południowej. Populacje z Kanady i USA zimują w południowej części USA i Meksyku^[5].

Status

IUCN uznaje strzyżyka śpiewnego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)^[2]. Organizacja Partners in Flight szacuje liczebność populacji lęgowej na około 160 milionów osobników^[7]. Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy^[2]^[7].

Od 2016 roku IUCN uznaje za osobny gatunek strzyżyka rdzaworzytnego (T. (a.) beani). Również zalicza go do kategorii najmniejszej troski. Liczebność populacji nie zastała oszacowana, ale jej trend uznaje się za stabilny^[6].

Przypisy

↑ Troglodytes aedon, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Troglodytes aedon, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker (red.): Dapple-throats, sugarbirds, fairy-bluebirds, kinglets, hyliotas, wrens, gnatcatchers. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2020-01-07]. (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Troglodytidae Swainson, 1831 – strzyżyki - Wrens (wersja: 2020-04-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-19].
↑ ^a ^b Kroodsma, D., Brewer, D. & Kirwan, G.M.: House Wren (Troglodytes aedon). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2019. [dostęp 2020-01-076].
↑ ^a ^b Troglodytes beani, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-19] (ang.).
↑ ^a ^b House Wren Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-02-19]. (ang.).

Bibliografia

Wiesław Dudziński, Marek Keller, Andrew Gosler: Atlas ptaków świata. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 2000. ISBN 83-7073-059-0.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Troglodytes aedon, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Troglodytes aedon, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[ioc-3] F. Gill, D. Donsker (red.): Dapple-throats, sugarbirds, fairy-bluebirds, kinglets, hyliotas, wrens, gnatcatchers. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2020-01-07]. (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Troglodytidae Swainson, 1831 – strzyżyki - Wrens (wersja: 2020-04-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-19].

[hbwa-5] Kroodsma, D., Brewer, D. & Kirwan, G.M.: House Wren (Troglodytes aedon). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2019. [dostęp 2020-01-076].

[iucn2-6] Troglodytes beani, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-19] (ang.).

[aablh-7] House Wren Life History. [w:] All About Birds [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-02-19]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]